Χατζηθεοδώρου Γεώργιος, Η μετροφωνική ερμηνεία του Αναστασιματαρίου του Πέτρου Πελοποννησίου και ο αργοσύντομος μικτός στιχηραρικός δρόμος

Χατζηθεοδώρου Γεώργιος, 

«Η μετροφωνική ερμηνεία του Αναστασιματαρίου του Πέτρου Πελοποννησίου και ο αργοσύντομος μικτός στιχηραρικός δρόμος», Προϋποθέσεις και δεξιότητες για την ιερά ψαλμωδία στην ορθόδοξη λατρεία. Πρακτικά 3ου Διεθνούς Μουσικολογικού και Ιεροψαλτικού Συνεδρίου, σ. 579-595. 

Βόλος 2020

PDF 

Περίληψη

Με τη γραφή της νέας μεθόδου παραδόθηκαν σε εξήγηση τα τρία γένη μελοποιίας, ειρμολογικό, στιχηραρικό και παπαδικό. Μεταξύ του συντόμου ειρμολογικού και του συντόμου στιχηραρικού υπάρχει σχεδόν απόλυτη ταύτιση ως προς την αντιστοιχία μουσικών φθόγγων και συλλαβών. Και τα δύο είναι συλλαβικά. Ταύτιση υπάρχει και στην όλη δομή των μελωδιών τους, οπότε στην ουσία έχουμε ένα είδος με αποτέλεσμα, το Αναστασιματάριο, αλλά και το ίδιο το μέλος, που περιέχεται σ’αυτό να χαρακτηρίζεται ως ειρμολογικό (εσφαλμένα μεν, αφού τα περιεχόμενα ποιητικά κείμενα ανήκουν στο στιχηραρικό, αλλά και εντελώς δικαιολογημένα αφού το μέλος τους είναι ειρμολογικό). Έτσι επικράτησε όλα τα σύντομα μέλη ή αλλιώς συλλαβικά να τα χαρακτηρίζομε συλλήβδην ειρμολογικά, έστω και εάν δεν ανήκουν στις κατηγορίες μελών που προσδιορίζονται ως ειρμολογικά. Από την άλλη, το αργό στιχηραρικό μέλος δεν είναι και τόσο αργό σε σχέση με το σύντομο, γιατί ενώ έχουμε βασικά διπλασιασμό των χρονικών αξιών στην επέκταση των συλλαβών, έχουμε παράλληλα και σε μεγάλη έκταση συλλαβική αντιστοιχία. Η βασική διαφορά του από το σύντομο έγκειται κυρίως στην μελική ανάπτυξη και γενικότερα την όλη μεταχείριση του (δεσπόζοντες φθόγγοι, καταλήξεις, μελική έκταση, χρονική αγωγή κλπ.). Πάντως θα ήταν πιο ακριβές αν με τη μορφή που μας παραδόθηκε, χαρακτηριζόταν ως αργοσύντομο. Όμως στην προφορική κυρίως παράδοση και λιγότερο στη γραπτή τα περισσότερα στιχηραρικά μέλη προσομοιάζουν με τον ταχύ δρόμο. Πέραν αυτού με τον ταχύ αυτό δρόμο βλέπομε στιχηραρικά μέλη να έχουν συμπεριφορές μελικές και συντμήσεις χρονικές, παρμένες από το καθαρά ειρμολογικό,να ψάλλονται με ταχεία αγωγή χρόνου, με αποτέλεσμα εκ των πραγμάτων να απλουστεύονται. Το ίδιο βέβαια συμβαίνει και στο σύντομο ειρμολογικό μ έλος όπου σε πολλές περιπτώσεις συναντούμε μέλη με επεκτάσεις μικρές έστω, αλλά που σαφώς μας παραπέμπουν στο στιχηραρικό μέλος. Η διαπίστωση αυτής της πραγματικότητας με οδήγησε ήδη από το 2003 να καταθέσω, παραμετρικά τη άποψη για την ύπαρξη και ενός ενδιάμεσου μέλους μεταξύ του συντόμου και αργού στιχηραρικού μέλους.